گاو دریایی (دوگونگ): شگفتی های یک پستاندار دریایی آرام

معرفی گاو دریایی (دوگونگ)

گاو دریایی یکی از شگفت‌انگیزترین پستانداران دریایی است که به دلیل ظاهر منحصربه‌فرد و رفتار آرامش، توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. در واقع، دو گونه اصلی از گاودریایی‌ها (از خانواده sirenia) وجود دارد: دوگونگ (dugong) و ماناتی (manatee). این مقاله به طور خاص بر روی گونه دوگونگ (با نام انگلیسی dugong) تمرکز دارد، که با بدنی بزرگ و خاکستری‌رنگ، دمی پهن شبیه نهنگ، باله‌های پارویی و پوزه‌ای پهن برای تغذیه از گیاهان دریایی شناخته می‌شود. برخلاف بسیاری از جانوران دریایی، دوگونگ فاقد باله پشتی و گوش‌های خارجی است و چشمان کوچکی دارد که نشان‌دهنده وابستگی کم آن به حس بینایی و شنوایی است.

ویژگی‌های ظاهری

گاو دریایی بدنی استوانه‌ای و حجیم دارد که با دمی پهن و صاف، شبیه به دم نهنگ، به پایان می‌رسد. پوزه پهن و زاویه‌دار آن برای چرا کردن علف‌های دریایی در بستر اقیانوس طراحی شده است. این حیوان با باله‌های پارویی خود به‌آرامی در آب حرکت می‌کند و ظاهری آرام و دوست‌داشتنی دارد.

زیستگاه گاو دریایی

گاوهای دریایی عمدتاً در آب‌های کم‌عمق و گرم ساحلی زندگی می‌کنند، به‌ویژه در خلیج‌های وسیع و مناطق محافظت‌شده توسط جزایر ساحلی. این موجودات در مناطق وسیعی از اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام یافت می‌شوند. در استرالیا، آن‌ها از خلیج مورتون در کوئینزلند تا خلیج کوسه در غرب استرالیا پراکنده‌اند. گاهی نیز گزارش‌هایی از حضور گاوهای دریایی در سواحل جنوبی نیو ساوت ولز یا نزدیک پرت در غرب استرالیا ثبت شده است.

رژیم غذایی

گاو دریایی یک گیاه‌خوار واقعی است! این حیوان به‌طور انحصاری از علف‌های دریایی و ریشه‌های گیاهان آبزی تغذیه می‌کند. با استفاده از پوزه پهن خود، علف‌ها را از کف دریا جمع‌آوری کرده و به دهانش منتقل می‌کند. گاوهای دریایی معمولاً در گروه‌های کوچک یا به‌صورت تکی حرکت می‌کنند و هنگام تغذیه، ردپاهایی از شن و ماسه در کف دریا به جا می‌گذارند

چرخه زندگی

گاوهای دریایی چرخه تولیدمثل کندی دارند که این موضوع آن‌ها را در برابر تهدیدات آسیب‌پذیر می‌کند. ماده‌ها پس از 12 تا 14 ماه بارداری، یک بچه به دنیا می‌آورند که تا حدود 18 ماه از شیر مادر تغذیه می‌کند. این بچه ممکن است سال‌ها نزد مادر بماند، زیرا ماده‌ها معمولاً هر 2.5 تا 7 سال یک‌بار زایمان می‌کنند. این نرخ تولیدمثل پایین، حفاظت از گاوهای دریایی را به چالشی جهانی تبدیل کرده است

وضعیت حفاظت

در آب‌های استرالیا، گاوهای دریایی به لطف قوانین حفاظتی سخت‌گیرانه، جمعیت نسبتاً پایداری دارند. اما در دیگر نقاط جهان، وضعیت آن‌ها چندان امن نیست. اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (iucn) گاو دریایی را به‌عنوان گونه‌ای آسیب‌پذیر طبقه‌بندی کرده و این حیوان تحت حفاظت کنوانسیون تجارت بین‌المللی گونه‌های در معرض خطر (cites) قرار دارد. فعالیت‌های انسانی مانند صید بی‌رویه، تخریب زیستگاه و آلودگی دریاها همچنان تهدیدی جدی برای این گونه هستند.

منابع

• رینولدز، ج. ای. و اودل، د. ک. (1991). ماناتی‌ها و گاوهای دریایی. انتشارات facts on file.

• مارش، ه. (ویراستار). (1981). گاو دریایی. دانشگاه جیمز کوک، تاونزویل، استرالیا.

• برایدن، م.، مارش، ه. و شاونسی، پ. (1998). گاوهای دریایی، نهنگ‌ها، دلفین‌ها و فوک‌ها. انتشارات allen & unwin، استرالیا.