بلغم چیست و رژیم غذایی مناسب برای مزاج بلغم در طب سنتی ایرانی

مقدمه

در طب سنتی ایرانی، مزاج انسان به چهار دسته اصلی سودا، صفرا، دم و بلغم تقسیم می‌شود. مزاج بلغم  یکی از سرد و ترترین مزاج‌هاست که با ویژگی‌هایی مانند چاقی با چربی نرم، پوست سفید و سرد، خواب‌آلودگی، کندی حرکات، فراموشی، ضعف هضم، ترشحات زیاد (مثل آبریزش بینی)، افسردگی خفیف و خلط سفید شناخته می‌شود. 

رژیم غذایی برای افراد بلغمی باید گرم و خشک باشد تا سردی و تری بلغم را متعادل کند، هضم را تقویت کند و از تجمع خلط جلوگیری نماید. در این مقاله، ویژگی‌های رژیم غذایی بلغمی، چند وعده غذایی مناسب، پیامدهای رعایت و عدم رعایت آن بررسی می‌شود.

رژیم بلغمی باید گرم‌کننده، خشک‌کننده، سبک و هضم‌آسان باشد. اصول کلیدی عبارتند از:

مصرف غذاهای گرم و خشک (درجه 2 و 3): مانند گوشت گوسفند، مرغ محلی، ادویه‌های گرم (زنجبیل، دارچین، زعفران، فلفل سیاه، زیره).

اجتناب از غذاهای سرد و تر: لبنیات پرچرب، ماست، دوغ، برنج سفید زیاد، خیار، کاهو، هندوانه، ترشیجات.

کاهش رطوبت‌زایی: پرهیز از غذاهای سنگین، چرب و لزج (مثل غذاهای سرخ‌شده زیاد، حلیم، آش‌های غلیظ).

تقویت هضم: استفاده از غذاهای سبک، خوب جویده‌شده، همراه با ادویه‌های محرک هضم (آویشن، نعناع خشک).

نوشیدنی‌های گرم: دمنوش‌های گرم مثل چای دارچین، زنجبیل با عسل، شربت زعفران.

وعده‌های کم‌حجم و مکرر: به جای 3 وعده سنگین، 4–5 وعده سبک.

فعالیت بدنی منظم + حمام گرم: برای دفع رطوبت اضافی.

نکته مهم: افراد بلغمی نباید گرسنه بمانند، اما پرخوری هم ممنوع است.

در ادامه، 6 وعده غذایی خوشمزه و مؤثر برای اصلاح مزاج بلغم پیشنهاد می‌شود (بر اساس منابع طب سنتی مانند قانون ابن‌سینا و ذخیره خوارزمشاهی).

1- صبحانه: نان سنگک + پنیر گرم با گردو و زیره

• نان سنگک گرم (1 کف دست)

• پنیر محلی گرم‌شده در فر (30 گرم)

• 3 عدد گردو + کمی زیره سبز

• دمنوش دارچین و زنجبیل با عسل

• اثر: گرم و خشک، تقویت معده، کاهش خواب‌آلودگی

2-  میان‌وعده صبح: سیب پخته با دارچین و عسل

• 1 عدد سیب زرد (پوست‌کنده و پخته در فر)

• دارچین + عسل طبیعی

• اثر: خشک‌کننده بلغم، سبک، هضم‌آسان

3- ناهار: خورشت قیمه با گوشت گوسفند و لپه

• گوشت گوسفند بدون چربی (100 گرم)

• لپه (کمی، خیسانده‌شده)

• زردچوبه، دارچین، لیمو عمانی

• نان سنگک (1 کف دست)

• اثر: گرم و خشک، مقوی، دفع خلط

4- عصرانه: شربت خاکشیر با آب جوش و عسل

• 1 قاشق غذاخوری خاکشیر

• آب جوش + عسل

• اثر: ملین، خشک‌کننده رطوبت، رفع نفخ

5- شام: سوپ جو با مرغ محلی و ادویه گرم

• جو پوست‌کنده (2 قاشق غذاخوری)

• سینه مرغ (50 گرم)

• هویج، جعفری، زردچوبه، فلفل سیاه

• اثر: سبک، گرم، تقویت هضم، خواب آرام

6- قبل خواب: دمنوش بادرنجبویه و بابونه با نبات

• بادرنجبویه + بابونه (1 قاشق چای‌خوری)

• نبات داغ

• اثر: آرام‌بخش، کاهش رطوبت مغزی، خواب بهتر

معرفی 10 غذای خوشمزه، گرم و خشک  مخصوص مزاج بلغم که هم هضم‌آسان هستند، هم رطوبت بلغم را می‌گیرند و هم انرژی و شادابی می‌آورند. 

1- کباب تابه‌ای گوسفندی با زعفران و دارچین (ناهار اصلی)

مواد (1 نفر):

•   100 گرم گوشت چرخ‌کرده گوسفند (بدون چربی اضافه) 

•   1 قاشق چای‌خوری زعفران دم‌کرده 

•   کمی دارچین + فلفل سیاه + زیره 

•   نان سنگک گرم (1 کف دست)

• روش: گوشت را با ادویه مخلوط کنید، در تابه بدون روغن کباب کنید. 

• گرم و خشک درجه ،3مقوی، دافع بلغم، انرژی‌زا

2- مرغ زعفرانی با هویج و آلو بخارا (شام سبک)

مواد: 

•   80 گرم ران مرغ محلی 

•   1 هویج متوسط (رنده‌شده) 

•   3 عدد آلو بخارا (خیسانده) 

•   زعفران + زردچوبه + دارچین

• روش: همه را در قابلمه با کمی آب بپزید تا نرم شود. 

• گرم و خشک درجه ،2 تقویت معده، کاهش نفخ

3- حلیم گندم با گوشت و دارچین(صبحانه مقوی)

مواد:

•   2 قاشق غذاخوری گندم پوست‌کنده (شب‌خیسانده) 

•   50 گرم گوشت گوسفند 

•   دارچین + زعفران + کمی شکر سرخ

• روش: گندم و گوشت را با هم بپزید تا له شود، دارچین بزنید. 

• گرم و خشک، جایگزین سالم حلیم سرد

4- کوفته ریزه با عدس و ادویه گرم (ناهار یا شام)

- مواد:

•   50 گرم گوشت چرخ‌کرده 

•   1 قاشق غذاخوری عدس پخته (خیسانده) 

•   پیازچه، جعفری، زردچوبه، فلفل، زیره

• روش: مواد را مخلوط کنید، کوفته‌های کوچک درست کنید و بخارپز کنید. 

• گرم و خشک سبک، هضم‌آسان، ضد بلغم

5- شربت عسل و زنجبیل (نوشیدنی گرم روزانه)

مواد 

•   1 قاشق چای‌خوری عسل طبیعی 

•   1 برش کوچک زنجبیل تازه 

•   آب جا (نصف لیوان)

• روش: زنجبیل را در آب جوش دم کنید، عسل اضافه کنید. 

• گرم و خشک درجه 3 تقویت ایمنی، دفع خلط

6- سیب‌زمینی تنوری با زیره و روغن زیتون(میان‌وعده)

مواد:

•   1 سیب‌زمینی کوچک 

•   زیره سبز + فلفل سیاه + روغن زیتون

• روش: سیب‌زمینی را در فر بپزید، ادویه بزنید. 

• گرم و خشک جایگزین سیب‌زمینی آب‌پز سرد

7- دسر خرما با گردو و دارچین(عصرانه)

مواد:

•   2 عدد خرما (هسته‌گرفته) 

•   1 گردو کامل 

•   کمی دارچین

• روش: گردو را داخل خرما بگذارید، دارچین بپاشید. 

• گرم و خشک انرژی‌زا، شیرین سالم

8- سوپ جو و مرغ با زرشک(غذای سبک شام)

مواد:

•   1 قاشق غذاخوری جو پوست‌کنده 

•   50 گرم مرغ 

•   1 قاشق زرشک (شسته) 

•   زردچوبه + آویشن

• روش: همه را با هم بپزید تا غلیظ شود. 

• گرم و خشک ضد نفخ، خواب‌آور سالم

9- نان جو با ارده و شیره انگور(صبحانه یا میان‌وعده)

مواد:

•   نان جو گرم (1 کف دست) 

•   1 قاشق غذاخوری ارده 

•   1 قاشق چای‌خوری شیره انگور

• روش: ارده و شیره را مخلوط کنید، روی نان بمالید. 

• گرم و خشک مقوی، جایگزین کره و مربا

10- دمنوش آویشن و عسل(قبل خواب)

مواد: 

•   1 قاشق چای‌خوری آویشن خشک 

•   عسل + آب جوش

• روش: 5 دقیقه دم کنید، عسل اضافه کنید. 

• گرم و خشک آرام‌بخش، دافع رطوبت مغزی

نکات طلایی برای بلغمی‌ها:

همیشه غذای گرم بخورید (حتی در تابستان). 

ادویه گرم را فراموش نکنید (حداقل 3 نوع در هر وعده). 

شب شام سبک بخورید (تا 3 ساعت قبل خواب). 

بعد غذا کمی راه بروید (10 دقیقه). 

از حمام گرم و ماساژ با روغن سیاه‌دانه استفاده کنید.

رژیم غذایی مناسب برای مزاج بلغم،  با تمرکز بر غذاهای گرم و خشک، سبک و هضم‌آسان، ابزاری قدرتمند برای اصلاح مزاج، افزایش انرژی، کاهش وزن سالم و پیشگیری از بیماری‌ها است. 

رعایت این رژیم نه تنها علائم بلغم (خواب‌آلودگی، چاقی، ضعف هضم) را برطرف می‌کند، بلکه کیفیت زندگی را به طور چشمگیری ارتقا می‌دهد. 

در مقابل، پرهیز نکردن از غذاهای سرد و تر، بلغم را تشدید کرده و به بیماری‌های مزمن منجر می‌شود. 

توصیه نهایی:

شروع اصلاح مزاج با مشورت حکیم یا متخصص طب سنتی و تغییر تدریجی عادات غذایی بهترین نتیجه را دارد. 

با یک رژیم گرم و خشک منظم + فعالیت بدنی + خواب کافی، می‌توانید از بلغم به مزاجی متعادل و پرانرژی برسید.

شعار بلغمی‌ها: 

گرم بخور، سبک بخواب، چابک باش