گراز دریایی: پستاندار عظیم الجثه قطب شمال

مقدمه

گراز دریایی، که در زبان انگلیسی "والروس" نامیده می‌شود، یکی از نمادهای حیات وحش قطب شمال است. این جانور با عاج‌های بلند و بدن تنومندش، در آب‌های سرد اقیانوس آرام شمالی و اطلس زندگی می‌کند. نام علمی‌اش (odobenus rosmarus) به معنای "دندان‌پیاده‌رو" است، اشاره به عاج‌هایی که برای بیرون کشیدن از آب استفاده می‌کند. گرازهای دریای حیواناتی اجتماعی هستند و اغلب در گروه‌های بزرگ روی یخ‌ها استراحت می‌کنند. تحقیقات اخیر، مانند کشف فسیل عصر یخ در آوریل 2025، نشان‌دهنده تاریخ طولانی این گونه است. با تغییرات آب و هوایی، زیستگاه‌شان تهدید می‌شود.

ویژگی‌های فیزیکی

گرازهای دریای بزرگ‌تر از ماده‌ها هستند؛ نرها تا 1500 کیلوگرم وزن و 3.6 متر طول دارند، در حالی که ماده‌ها حدود 800 کیلوگرم و 2.7 متر. پوست ضخیم و چروکیده‌شان قهوه‌ای یا صورتی است و لایه چربی زیرپوستی تا 15 سانتی‌متر برای عایق‌بندی در آب سرد عمل می‌کند. عاج‌ها، که دندان‌های نیش تغییرشکل‌یافته‌اند، تا یک متر طول دارند و برای دفاع، شکستن یخ و کمک به بالا آمدن از آب استفاده می‌شوند. سبیل‌های ضخیم‌شان شامل 400 تا 700 مو حساس برای تشخیص طعمه در کف دریا است. گرازهای دریای می‌توانند تا 30 دقیقه زیر آب بمانند و تا عمق 100 متر شیرجه بزنند.

زیستگاه و توزیع

گراز دریایی در نواحی پیرامون قطب شمال، از جمله دریای برینگ، چوکچی، لاپتف و بارنتز پراکنده‌اند. دو زیرگونه اصلی وجود دارد: گراز دریایی اقیانوس آرام (o. r. divergens) و آتلانتیک (o. r. rosmarus). آن‌ها روی یخ‌های شناور یا سواحل استراحت می‌کنند و با ذوب یخ‌ها به دلیل گرمایش جهانی، مجبور به شناوری طولانی‌تر می‌شوند که انرژی بیشتری مصرف می‌کند. در ژانویه 2025، "والروس‌شناسان" برای نقشه‌برداری گراز دریایی آتلانتیک از کمک عمومی استفاده کردند و تاثیر تغییرات آب و هوایی را برجسته کردند.

رژیم غذایی و رفتار شکار

گرازهای دریایی عمدتاً از نرم‌تنان مانند صدف، حلزون و کرم‌های دریایی تغذیه می‌کنند و روزانه تا 50 کیلوگرم غذا می‌خورند. با سبیل‌هایشان کف دریا را جستجو کرده و با عاج یخ را می‌شکنند. گاهی ماهی، فک‌های کوچک را هم می‌خورند. رفتار اجتماعی‌شان شامل گروه‌های تا 2000 نفری است که برای حفاظت از شکارچیان مانند خرس قطبی یا نهنگ قاتل مفید است. گرازهای دریایی صدای غرغر یا سوت تولید می‌کنند برای ارتباط. در مواقع خطر، به آب پناه می‌برند.

تولید مثل و چرخه زندگی

فصل جفت‌گیری در زمستان است و بارداری 15-16 ماه طول می‌کشد. ماده‌ها هر دو سال یک بچه به وزن 60 کیلوگرم به دنیا می‌آورند و تا دو سال شیر می‌دهند. بچه‌ها سریع شنا یاد می‌گیرند و در کنار مادر می‌مانند.

عمر متوسط گراز دریایی حدود 30-40 سال است، اما برخی تا 50 سال زندگی می‌کنند. تهدیدها شامل شکار بیش از حد تاریخی است، اما جمعیت اقیانوس آرام حدود 200،000 عدد تخمین زده می‌شود.

نقش در اکوسیستم و اهمیت برای انسان

گرازهای دریایی نقش حیاتی در اکوسیستم اقیانوس‌های شمالی ایفا می‌کنند. آن‌ها با جستجوی فعال در کف دریا برای یافتن غذا، مانند صدف‌ها و نرم‌تنان، مواد مغذی پنهان‌شده در رسوبات را به سطح آب می‌آورند و این فرآیند به حفظ تعادل زنجیره غذایی کمک شایانی می‌کند، زیرا این مواد غذایی برای سایر موجودات دریایی مانند ماهی‌ها و پرندگان ضروری است.

برای جوامع بومی قطبی، مانند اینویت‌ها و سایر ساکنان شمالگان، گرازهای دریایی نه تنها منبع اصلی غذا به شمار می‌روند، بلکه پوست مقاوم‌شان برای ساخت لباس و پناهگاه، و عاج بلند و محکم‌شان برای ابزارها و صنایع دستی استفاده می‌شود؛ با این حال، برای جلوگیری از انقراض این گونه، شکار پایدار و مدیریت‌شده ضروری است تا جمعیت آن‌ها حفظ شود و تعادل اکولوژیکی برهم نخورد. در طول تاریخ، تجارت عاج گرازهای دریایی رونق چشمگیری داشته، به ویژه در قرون وسطی که وایکینگ‌ها این ماده ارزشمند را از مناطق شمالی اروپا و گرینلند استخراج و به بازارهای دورتر صادر می‌کردند.

نتیجه‌گیری

گراز دریایی با ویژگی‌های منحصربه‌فردش، بخشی حیاتی از اکوسیستم قطبی است. کشفیات 2025 مانند ویروس و فسیل‌ها، نیاز به حفاظت را برجسته می‌کنند. مطالعه بیشتر این جانور به درک تغییرات جهانی کمک می‌کند. برای اطلاعات عمیق‌تر، منابع مرتبط با حیات وحش قطبی را بررسی کنید.