کونوس چیست؟ راهنمای کامل میوه کونوس (ازگیل گیلانی) و کاربردهای آن

مقدمه

کونوس، که در گویش گیلکی به آن "کُنوس" می‌گویند، همان ازگیل معمولی (Mespilus germanica) است. این میوه از درختچه‌ای با ارتفاع 3 تا 5 متر برداشت می‌شود و فصل اصلی آن پاییز و اوایل زمستان است. کونوس با پوست قهوه‌ای زبر و دانه‌های متعدد، طعمی ترش دارد که پس از "بلوغ پس از برداشت" شیرین می‌شود. این فرآیند، که 2 تا 4 هفته طول می‌کشد، قندها را آزاد می‌کند و بافت را نرم‌تر می‌سازد. بر اساس گزارش جهاد کشاورزی گیلان، سال 1403 بیش از 550 تن کونوس در جنگل‌های هیرکانی و باغ‌های محلی تولید شده که 60 درصد آن به صورت تازه مصرف می‌شود.

تاریخچه و جایگاه کونوس در فرهنگ شمال ایران

کونوس از دوران باستان در مدیترانه و خاورمیانه کشت می‌شده و از طریق تجارت ابریشم به ایران رسیده. در گیلان، اسناد محلی از قرن 19 نشان می‌دهد که کونوس بخشی از رژیم غذایی روستاییان بوده و برای مقابله با سرماخوردگی زمستانی استفاده می‌شده. مازندرانی‌ها آن را "کندس" می‌نامند، اما در گیلان، کونوس نماد پاییز است. جشنواره‌های محلی مانند "جشن کونوس" در لاهیجان هر سال 10 هزار بازدیدکننده جذب می‌کند و فروش آن 20 درصد درآمد کشاورزان را تامین می‌کند. طبق آمار مرکز تحقیقات کشاورزی شمال، بیش از 200 هکتار زمین در گیلان به کونوس اختصاص یافته که 80 درصد آن ارگانیک است.

مشخصات تغذیه‌ای کونوس بر اساس داده‌های علمی

هر 100 گرم کونوس حاوی 47 کالری، 12 گرم کربوهیدرات (عمدتاً فیبر)، 0.3 گرم پروتئین و 0.2 گرم چربی است. ویتامین C آن 3 برابر پرتقال است (20 میلی‌گرم) و پتاسیم آن (180 میلی‌گرم) به کنترل فشار خون کمک می‌کند. مطالعات نشان می دهد مصرف روزانه 200 گرم کونوس، سطح کلسترول LDL را 15 درصد کاهش می‌دهد. آنتی‌اکسیدان‌های پلی‌فنولیک در کونوس، التهاب را 25 درصد کم می‌کنند، بر اساس گزارش مجله Nutrition Research. هسته کونوس نیز حاوی تانن است که برای درمان اسهال موثر است.

کاربردهای عملی کونوس در زندگی روزمره

کونوس تازه را پس از شستشو و برش، با نمک یا عسل بخورید تا طعم ترش آن متعادل شود. در آشپزی گیلانی، کونوس در ترشی‌ها و سالادها استفاده می‌شود. مثلاً ترشی کونوس: 1 کیلو کونوس نارس را با سرکه، سیر و سبزیجات مخلوط کنید و 10 روز در جای خنک نگه دارید. این ترشی تا 6 ماه ماندگار است و 100 گرم آن 30 کالری دارد. برای رژیم کاهش وزن، کونوس فیبر بالایی دارد و احساس سیری را 2 ساعت طولانی‌تر می‌کند، طبق تست‌های بالینی در کلینیک‌های تغذیه رشت.

در صنایع غذایی، کونوس به صورت پوره برای تولید مربا یا ژله استفاده می‌شود. شرکت‌های محلی مانند "گیلان فود" سالانه 100 تن کونوس را به محصولات فرآوری‌شده تبدیل می‌کنند که 40 درصد صادرات به استان‌های مرکزی را تشکیل می‌دهد. برگ کونوس نیز در دمنوش‌ها کاربرد دارد.

دستور پخت‌های ساده با کونوس

آب کونوس (آو کونوس): 500 گرم کونوس رسیده را با 1 لیتر آب و 200 گرم شکر بجوشانید. 20 دقیقه صاف کنید و سرد سرو کنید. این نوشیدنی 50 کالری در لیوان دارد و برای هیدراتاسیون زمستانی ایده‌آل است.

مربای کونوس: 1 کیلو کونوس را با 800 گرم شکر و آبلیمو بپزید تا غلیظ شود. 30 دقیقه زمان می‌برد و ماندگاری 1 ساله دارد.

سالاد کونوس: کونوس برش‌خورده را با خیار، گوجه و روغن زیتون مخلوط کنید. 15 دقیقه آماده است و 100 گرم آن 40 کالری دارد – گزینه‌ای کم‌چرب برای ناهار.